UNIVERSIDADE FEDERAL DO CEARÁ
CENTRO DE HUMANIDADES
COORDENADORIA GERAL DAS CASAS DE CULTURA ESTRANGEIRA
Esperanto-kurso
Instruisto: Adelson Sobrinho – www.adelsonsobrinho.blogspot.com.br
Lernant (in)
o:..................................................................................Dato:__/___/______
AFIKSARO – Aro da morfemoj kiuj permesas
la konstruadon de novaj vortoj.
La vorto ‘afiksaro’
konsistas de tri segmentoj, nome:
{Afiks-} –
Radiko + {-ar-} -sufikso + {-o} -finaĵo.
AFIKSOJ
{-ej-} /{-an-} /{-ar-} /{-id-} /{Ge-}/{Bo-}
|
BAZO → PRODUKTO
|
S →
S{-aro}
|
||||||
|
PORKO →
PORKaro.
BOVO → Bovaro.
Formiko. Reskribas FORMIKaro.
INSTRUISTOJ.
Instruistaro.
VORTOJ:
Vortaro.
ARO = Kolekto(grupo)da________-oj.
ABELaro = Aro da abeloj
= Enxame
JUNULaro = Grupo(aro)
da junuloj. Grupo de jovens =
Juventude.
PARENC-AR-O = PARENTELA =
Conjunto de parentes.
Agl-aro=
Kolekto da agl-oj.
|
Porco
→ Vara.
Boi → Boiada.
Formiga → Formigueiro.
Professores → Corpo docente.
Palavras
→ Dicionário.
Priskribo:
Surbaze de substantivo, estas eble konstrui novan vorton kiu
indikas kolektivon, grupon de
elementoj, per aldono de {-ar-}-sufikso.
HUMANIDADE= Homaro= Aro
da homoj.
|
Rezonu kun mi: Se libraro
estas aro da libroj, aro da bananoj estas .
________________, kiu portugallingve
signifas____________________
Kiel
oni diras
a)
Flora?_________________
b) Fauna? ______________
b)
Harém?______________
_ c) Matilha?._____________
c)
Enxame? _____________
d) Mobília________________ .
KIES
FIL(IN)O VI ESTAS?
Mi estas filo de la geedzoj
Arlete (mia patrino) kaj Aristóphio, miaj gepatroj. Do mi
estas ilia filo.
*{Ge-}-prefikso
|
Bazo →
Produkto
|
S→ {Ge-}-S
|
||||||||
|
Amikoj→Geamikoj=Amiko+Amikino
Patro + Patrino→ Gepatroj.
Hundo+Hundino = Gehundoj.
Formiko+Formikino=Geformikoj. Um casal de formigas.
GEO = PARO.
|
Priskribo
Surbaze
de substantivo, estas eble starigi novan vorton, per la aldono de prefikso
{Ge-}, kies senco estas `ambaŭ`
seksoj kunaj, tio estas, paro
da_____-oj. Paro da katoj = Gekatoj.
Ge-______-oj = ____-o+___-ino.
GEPATROJ = Genitores.
|
·
Geavoj→ Avo + Avino.
·
Gepatroj→
·
Gefiloj→
·
Gefratoj→
·
Gekuzoj→
·
Genepoj→
·
Genevoj→ Nevo+Nevino = Sobrinhos – Sobrinho+Sobrinha.
*{-an-} -sufikso
|
Bazo → Produkto
|
S→S-{-ano}
|
||||||
|
Familio→ Familiano = Membro, ano de familio.
Amerikano = Tiu kiu
naskiĝis en Ameriko.
Klubano = Tiu kiu apartenas al klubo.
Kristano = Tiu kiu kredas je kristo.
Brazilano = Tiu kiu naskiĝis en Brazilo.
_____ -ano→Membro de_____-o.
Familiano→Membro de familio. = Familiar
Sufikso kiu esprimas la gentajn
nomojn(gentílicos) de la Portugala lingvo: Parisiense=Parizano;Brasileiro=Brazilano;
Afrikano=Africano.
|
Priskribo
Surbaze de substantivo, eblas starigi novan nomon, per la
aldono de la sufikso {-an-}, kies produkto
signifas
1.
Membro de___-o.
2.
Loĝanto de___-o.
3.
Adepto de_____-o.
Ano = Membro
|
*-{-ej-}
-sufikso
DOMO NE ESTAS LOĜEJO DE
HUNDO. LOKO DE HUNDO ESTAS HUNDEJO AŬ HUNDODOMO. HUNDEJO = LOKO KIE LOĜAS HUNDOJ.
___X_____-EJO→ Loko kie oni____X____-as. Loĝejo = Loko kie oni loĝas.
LERNEJO →Loko
kie oni lernas.
|
Regulo:
|
Priskribo:
Surbaze
de verbo aŭ substantivo, per aldono de sufikso
{-ej-},
eblas konstrui novan vorton kies senco
estas
|
|
1.
V → S-{ejo}.
Loĝi → Loĝejo.
2.
S → S-{ejo}.
Kato→ Katejo.
HUND-EJ-O = CANIL.
KATEJO?___________.
|
1. Loko kie oni_____-as: Dormejo =
Loko kie oni dormas. Dormitório.
2. Loko kie vivas io: Hundejo:
Loko kie vivas hundoj.
|
·
{-id-}-sufikso:
|
Bazo → Produkto
S reskribas S{-ido}
|
Priskribo:
|
|
KAPRO → KAPRido.
_______IDO= FILO
de_______-o.
Ĉevalido =
Filo(ido) de ĉevalo.
|
Surbaze de substantivo eblas, per aldono de sufikso{-id-}, starigi novan substantivon kies
senco estas FILO/POSTEULO DE______-O.
Izraelidoj = Idoj
de Izraelo-
|
{Bo-}-prefikso:
|
Bazo reskribas Produkto(n)
|
Priskribo:
|
|
Substantivo Bo+substantivo
Patro → Bopatro = Patro de ies edzo(edzino). Sogro.
|
Surbaze de prifamilia
substantivo, per aldono de prefikso {Bo-}, estas eble konstrui novan
substantivon kies senco indikas parencecon
pro edziĝo.
|
EKZERCARO
1.
Surbaze de donitaj
nomoj kaj afiksoj, konstruu vortojn kaj traduku ilin vialingven: vidu la
ekzemplon pri ‘ABELO’*.
|
Abel-
|
-ar-
|
-o
|
|
Abel-
|
-ej-
|
-o
|
|
Abel-
|
-et-
|
-o
|
|
Abel-
|
-eg-
|
-o
|
|
Abel-
|
-id-
|
-o
|
|
Abel-
|
-in-
|
-o
|
|
BAZOJ
|
{-ar-}
|
{-et-}
|
{-ej-}
|
{-eg-}
|
{Ge-}
|
{-id-}
|
{-in}
|
|
KATO
|
|
|
|
|
|
|
|
|
HUNDO
|
|
|
|
|
|
|
|
|
BUFO
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ABELO*
|
Abelaro
Enxame
|
Abeleto
Abelhinha
|
Abelejo
Colmeia
|
Abelego
Zangão grande
|
Geabeloj
Abelhas=
Abelha+zangão
|
Abelido
Filhote de abelha
|
Abelino
Abelha fêmea.
|
|
KAPRO
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ELEFANTO
|
|
|
|
|
|
|
|
|
KOKO
|
|
|
|
|
|
|
|
|
AGLO
|
|
|
|
|
|
|
|
|
PAVO
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ĈEVALO
|
|
|
|
|
|
|
|
2.
En Esperanto `lobo`
estas `lupo`. Kompletigu per la ĝusta sufikso.
·
Lup___o = Loba.
·
Lup___o=Alcateia.
·
Lup___o= Loko kie lupoj loĝas = Covil.
3.
Surbaze de HUND-,
traduku la vortojn
Hundaro___________,
Hundino____________, Hundeto_____________, Hundego____________Hundejo____________, Hundido______________.
4.
Rilatigu la vortojn
al siaj sinonimoj
a)
Ejo ( ) Paro
b)
Malo ( )
Femalo, insekso
c)
Ino ( )
Membro de/ tiu kiu apartenas al______-o
d)
Ano ( ) Kontraŭo
e)
Geo ( ) Filo
de____-o.
f)
Ido ( ) Loko destinita al______-o.
g)
Aro ( ) Kolekto de_____-o.
5.
Uzante la afiksojn
{-ar}/{-ej-}/-in-}/{-et-}/{-id-}/{Ge-}/{-eg-}/
{Bo-}/{Mal}/{-ec-}/{-an-}, konstruu derivaĵojn surbaze de la
donitaj radikoj:
|
Afiksoj:
|
Bazoj: Derivaĵoj:
|
Traduko
|
|
{-ar-}
|
Vort-:
|
Dicionário
|
|
{Bo-}
|
Frat- :
|
Cunhadas
|
|
{-ec-}
|
Varm-:
|
Quentura
|
|
{-eg-}
|
Vir-:
|
Homenzarrão
|
|
{-ej-}
|
Lern-:
|
Escola
|
|
{-et-}
|
Pluv-:
|
Chuvisco
|
|
{Ge-}
|
Kolomb-:
|
Pombos(Kolombo+kolombino)
|
|
{-id-}
|
Kok-:
|
Frango
|
|
{-in-}
|
Bov-:
|
Vaca
|
|
{Mal-}
|
Fermi-:
|
Abrir
|
|
{-an-}
|
Eŭrop-:
|
Europeu
|
6.
PARIGU
la idojn al siaj portugalaj signifoj:
1.
Ĉevalido.........................................a)Bezerro( )
2.
Porkido........................................ b)Potro(
)
3.
Ŝafido........................................... c)Cordeiro( )
4.
Kaprido........................................ c)Bacurim( )
5.
Bovido........................................... d)Cabrito( )
6.
Kokido............................................ f) Frango(
)
7.
Reĝido........................................... g)Príncipe( ).
7.Sintezu
aŭ analizu Esperante.
·
Manĝejo
=..............................................................
·
Laborejo
=..............................................................
·
Aro da birdoj=........................................................
·
Geavoj
=................................................................
·
Parizanoj
=............................................................
·
Pomego =
.............................................................
·
Malgranda
domo=..................................................
·
Ino de
kapro=.......................................................
·
Ido de
vulpo=.......................................................
·
Malo de
bona=......................................................
8.
KRUCVORTOJ
*Vertikala – 1. Kolekto da
afiksoj.
*Horizontalaj
1. Familia nomo de
aŭtoro de Esperanto – Lingvo Internacia.
2. Sinonimo de ido
3. Alfabeta signo.
4. Filo de onklo aŭ
onklino.
5. Vorto per kiu
oni rekonas geesperantistojn.
6. Profesio de
Lazaro Ludoviko Zamenhof, iniciatinto de Esperanto.
7. Lernantoj +
lernantinoj.
8. Frato de la
patro aŭ patrino.
|
#
|
#
|
#
|
#
|
#
|
1
|
#
|
#
|
#
|
#
|
#
|
#
|
|
#
|
#
|
#
|
1.
|
|
A
|
|
|
|
|
|
|
|
#
|
#
|
#
|
#
|
2.
|
F
|
|
|
|
#
|
#
|
#
|
|
#
|
#
|
#
|
3.
|
|
I
|
|
|
|
|
#
|
#
|
|
#
|
#
|
#
|
#
|
4.
|
K
|
|
|
|
#
|
#
|
#
|
|
#
|
#
|
#
|
#
|
5
|
S
|
|
|
|
|
|
|
|
#
|
6.
|
|
|
|
A
|
|
|
|
|
|
#
|
|
7
|
|
|
|
|
R
|
|
|
|
|
|
|
|
#
|
#
|
#
|
#
|
8.
|
O
|
|
|
|
|
#
|
#
|
