PRONONCADO

William Auld, in: La fenomeno Esperanto, p. 56-58

     Esperanto enhavas 28 sonoj, el kiuj 5 estas vokalaj sonoj kaj 23 estas konsonantaj sonoj.

    Malsimile al aliaj lingvoj, en Esperanto la kvin literoj A,E,I,O,U reprezentas po unusola sono. (La angla lingvo, ekzemple, eĉ ne posedas literon, kiu reprezentu la plej oftan vokalon en la lingvo: Ə!). Tiuj vokaloj (t.n. mezaj) estas tiel diferencaj inter si, ke ili ebligas relative larĝan diversecon en la prononcado sen miskompreno. Nederlandano foje certigas al mi, ke li ne kapablas distingi inter la anglaj vortoj hat kaj head – kvankam angla orelo facile tion faras. Io simila en Esperanto estas tre malprobabla.

     Tamen tiu malmulteco de malsamaj vokalsonoj donas apartan gravecon al la konsonantoj en distingado de la vortoj. Se “malaperas” iuj konsonantoj, ekzemple dum kantado, tio tre malfaciligas la tujan komprenon. Sekve konsilindas relative forta elparolo de la konsonantoj kaj ankaŭ necesas nete klara distingado inter la paroj p/b, c/dz, ĉ/ĝ, t/d, f/v, k/g, h/ĥ, ĵ/ŝ, l/r, m/n, s/ŝ, s/z, s/c, ŝ/ĉ, b/v, ĵ/ĝ, ĵ/g.

     Diversaj nacioj devas atenti pri diversaj emoj al erarado. Angloj, ekzemple, devas lerni la prononcado de ĥ kaj r, kaj ili tendencas diftongigi la vokalojn o kaj e kaj mallongigas la sonon i. Japanoj malfacile distingas inter r kaj l, kaj diligente ekzercadas sin per serioj kiel libero/libelo, ribelo/livero. Kaj tiel plu.

     Sed tiuj ĝenoj – neeviteblaj, se oni pripensas la grandegan gamon de sonoj en la lingvoj de la mondo, – estas bagatelaj, kompare kun la malfacilaĵoj spertataj de anglo, kiu lernas la francan, aŭ japano, kiu lernas la anglan.

     Diftongoj en Esperanto ekzistas nur en la formo: vokalo plus j aŭ ŭ ( kiujn iuj nomas duonkonsonantoj aŭ duonvokaloj). Ili estas: aj, ej, oj, uj, aŭ, eŭ kaj la treege malofta kaj ne klasika oŭ.

     Ĝis kioma grado oni atingas unuformecon de la prononcado, kaj kiel starigi rekonatajn normojn en lingvo, al kiu praktike mankas indiĝena popolo? Jen demandoj, kiuj ofte prezentiĝas al neesperantistoj kiel nesolveblaj.

     Efektive, unuformeco de la parolado ne ekzistas en iu ajn lingvo – ĉiuj individuoj parolas iomete malsame (ni povas rekoni homojn, ĉu ne, per la nura voĉo). Tial, cetere, eĉ se ni ignoras tiun fakton, malsamaj prononcadoj en diversaj regionoj samlingvaj – la dialektoj – tre ofte diferencas tiel forte inter si, ke reciproka kompreniĝo povas esti tre malfacila aŭ eĉ foje preskaŭ neebla! Tiom pli por alilandanoj, kiuj “scipovas” la koncernan lingvon!.

     Diverseco en la prononcado de Esperanto – kio kompreneble povas okazi – vere neniam atingis similan gradon de reciproka malfacilo. Unuavice, ĉar la celo de Esperanto estas internacia komunikiĝo, ĝiaj parolantoj konscie klopodas normigi sian lingvaĵon; duavice la granda simpleco de la vokalsistemo permesas relative larĝan diverĝon sen perdo de klara senco. Eĉ se iu anglo diftongigas ilin, la vortoj restas klare kompreneblaj!

     Normojn oni rekonas. Belan parolon oni admiras kaj klopodas imiti – ĉar Esperanto, kiel ĉiuj lingvoj, havas sian “naturan” belon, kiu konformiĝas al la spirito de la lingvo. Kaj dum cent dudek kvin jaroj Esperanto havis abundajn aktorojn, radioprogramistojn kaj aliajn, kies prononcado de la lingvo estis kaj estas rigardata kiel imitinda.

     La moderna teĥniko de radio, televido, facila internacia telefonado, sonbendoj kaj diskoj gramofonaj certigas, ke imitinda prononcado estas konebla de ĉiuj lernantoj.

     Multaj esperantistoj opinias, ke “plen bonan” prononcadon de la lingvo havas ofte jugoslavoj.

     Ĉiukaze la esperantistoj ofte amuziĝas per ludo, kiu konsistas el la provo diveni, el kiu lando devenas nove renkontitaj samideanoj. Tiu ludo estas tre ofte vere malfacila, eĉ komike erariga.

AULD, William. La fenomeno Esperanto. UEA, 1988.