KORELATIVOJ – Serio {-ES}

Morfosintakso

Adelson Sobrinho

Du/tri silabaj nevariaj pronomoj kiuj indikas posedon, apartenon. Da tiaj estas kvin.

Laŭ Mattos(1987, p.57), ĉi-morfemo devenas el la germana lingvo:

Feld = kampo < Feldes= De la kampo.

Radikoj	Pronomoj	Signifo	Ekzemploj
Demanda/Rilativa KI-	KIES	De kiu(j)	“Jen estas la signo per kies potenco ni atingos la celon”.(Z) “Kies monon mi prenas, ties ŝuldanto mi fariĝas”. (Z)
Montra:  TI-	TIES	De tiu(j), de tio	Unu nacio imagas kaj taksas la alian laŭ ties literaturo.
Sendifina: I-	IES	De iu, de io	Ne estas inde ĝoji pri ies malfeliĉo. Ĉu Esperanto estas ies?
Kolekta: ĈI-	ĈIES	De ĉiu(j)	Esperanto estas ĉies kaj nenies. Dio scias ĉies bezonojn kaj pekojn.
Nea: NENI-	NENIES	De neniu	“Esperanto estas nenies posedaĵo.(Z)  Mi fariĝos nenies sklavo.

   

  KLARIGOJ:

Paŭlo havas libron. Ĝi estas nova.

La libro de Paŭlo estas nova.

              Lia libro estas nova.

              Kies libro estas nova?

              La koloro de la libro estas blua.

{Paŭlo havas libron [kies koloro estas blua].  }

Paŭlo havas libron. Ĝia koloro estas blua.

La korekta uzado de ES-vortoj postulas ke la verkanto resendu la posedaton al ties posedanto.

                  TIES = “Senfleksia pronomo adjektiva, signifanta “de tiu”, “de tio”, “de tiuj”. (PIV, p.1108).  

Montras rilaton de posedo kaj resendas al personoj aŭ objektoj pli proksimaj en la frazo.

Pro tio ke ĝi esprimas la genitivon, tiu pronomo ne povas funkcii memstare kiel la ceteraj , tio estas, ĝi staras ĉiam ligata al substantivo.

GENITIVO = KAZO INDIKANTA POSEDAN RILATON INTER DU SUBSTANTIVOJ (NOMOJ), EN KIU UNU ESTAS LA POSEDANTO KAJ ALIA ESTAS POSEDATO.

GENITIVO – “Deklinacia kazo, kiu montras posedon, kvaliton, la tuton de kiu oni prenas parton ktp, ordinare tradukita en Esperanto per prepozicioj de kaj da ĉe la substantivoj, kaj per la litero –ES ĉe la tabelpronomoj”(PÌV, p. 339).

       MI PRENAS MONON DE MIA EDZINO.

                       KIES MONON MI PRENAS?

   MI FARIĜAS ŜULDANTO DE MIA EDZINO.

                       KIES ŜULDANDO MI FARIĜAS?

 KIES MONON MI PRENAS, TIES ŜULDANTO MI FARIĜAS.

 DE MIA EDZINO: KIES: TIES

           LA INFANO LUDIS KUN  LA PUPO                                                              

                       SUBITE, LA KAPO DE LA PUPO FRAKASIĜIS.  LA INFANO LUDIS KUN LA PUPO KAJ SUBITE TIES KAPO FRAKASIĜIS.