UNIVERSIDADE FEDERAL DO CEARÁ

CENTRO DE HUMANIDADES

COORDENADORIA GERAL DAS CASAS DE CULTURA ESTRANGEIRA

Esperanto-kurso

Instruisto: Adelson Sobrinho – www.adelsonsobrinho.blogspot.com.br

Lernant (in) o:..................................................................................Dato:__/___/______

AFIKSARO – Aro da morfemoj kiuj permesas la konstruadon de novaj vortoj.

La vorto ‘afiksaro’ konsistas de tri segmentoj, nome:

{Afiks-} – Radiko + {-ar-} -sufikso + {-o} -finaĵo.

AFIKSOJ {-ej-} /{-an-} /{-ar-} /{-id-} /{Ge-}/{Bo-}

BAZO    →           PRODUKTO	S   →     S{-aro}
PORKO       →     PORKaro.           BOVO          →    Bovaro.        Formiko. Reskribas FORMIKaro. INSTRUISTOJ. Instruistaro. VORTOJ: Vortaro. ARO = Kolekto(grupo)da________-oj. ABELaro = Aro da abeloj = Enxame JUNULaro = Grupo(aro) da junuloj. Grupo de jovens = Juventude. PARENC-AR-O = PARENTELA = Conjunto de parentes. Agl-aro= Kolekto da agl-oj.	Porco →     Vara. Boi   →  Boiada. Formiga → Formigueiro. Professores → Corpo docente. Palavras → Dicionário. Priskribo: Surbaze de substantivo, estas eble konstrui novan vorton kiu indikas kolektivon, grupon de elementoj, per aldono de {-ar-}-sufikso. HOM- -AR- -O Rd. Sf Vt. HUMANIDADE= Homaro= Aro da homoj.

Rezonu kun mi: Se libraro estas aro da libroj, aro da bananoj estas . 

         ________________, kiu portugallingve signifas____________________           

Kiel oni diras

a)    Flora?_________________ b) Fauna? ______________

b)    Harém?______________ _ c) Matilha?._____________

c)    Enxame? _____________ d) Mobília________________ .

KIES FIL(IN)O VI ESTAS?

                Mi estas filo de la geedzoj Arlete (mia patrino) kaj Aristóphio, miaj gepatroj. Do mi estas ilia filo.

*{Ge-}-prefikso                  

Bazo →                      Produkto	S→ {Ge-}-S
Amikoj→Geamikoj=Amiko+Amikino Patro + Patrino→   Gepatroj. Hundo+Hundino = Gehundoj. Formiko+Formikino=Geformikoj. Um casal de formigas. GEO = PARO. Pf Rd Vt Dn Ge- -formik- -o- -j	Priskribo Surbaze de substantivo, estas eble starigi novan vorton, per la aldono de prefikso {Ge-}, kies senco estas `ambaŭ` seksoj kunaj, tio estas, paro da_____-oj. Paro da katoj = Gekatoj. Ge-______-oj = ____-o+___-ino. GEPATROJ = Genitores.

·         Geavoj→     Avo + Avino.

·         Gepatroj→

·         Gefiloj→    

·         Gefratoj→   

·         Gekuzoj→   

·         Genepoj→   

·         Genevoj→     Nevo+Nevino = Sobrinhos – Sobrinho+Sobrinha.

*{-an-} -sufikso

Bazo →                      Produkto

S→S-{-ano}

Familio→ Familiano = Membro, ano de familio. Amerikano = Tiu kiu naskiĝis en Ameriko. Klubano    = Tiu kiu apartenas al klubo. Kristano    = Tiu kiu kredas je kristo. Brazilano   = Tiu kiu naskiĝis en Brazilo.   _____ -ano→Membro de_____-o.   Familiano→Membro de familio. = Familiar     Rd Sf Vt Famili- -an- -o Sufikso kiu esprimas la gentajn nomojn(gentílicos) de la Portugala lingvo: Parisiense=Parizano;Brasileiro=Brazilano; Afrikano=Africano.

Priskribo Surbaze de substantivo, eblas starigi novan nomon, per la aldono de la sufikso {-an-}, kies produkto signifas 1.    Membro de___-o. 2.    Loĝanto de___-o. 3.    Adepto de_____-o. Ano = Membro

*-{-ej-} -sufikso

DOMO NE ESTAS LOĜEJO DE HUNDO. LOKO DE HUNDO ESTAS HUNDEJO AŬ HUNDODOMO. HUNDEJO = LOKO KIE LOĜAS HUNDOJ.

___X_____-EJO→    Loko kie oni____X____-as. Loĝejo = Loko kie oni loĝas.

LERNEJO →Loko kie oni lernas.

Regulo:	Priskribo: Surbaze de verbo aŭ substantivo, per aldono de sufikso  {-ej-},  eblas konstrui novan vorton kies senco estas
1.       V  → S-{ejo}.   Loĝi →    Loĝejo. 2.       S  → S-{ejo}.   Kato→    Katejo.                   HUND-EJ-O = CANIL.                   KATEJO?___________.	1.      Loko kie oni_____-as: Dormejo = Loko kie oni dormas. Dormitório. 2.      Loko kie vivas io: Hundejo: Loko kie vivas hundoj.

·         {-id-}-sufikso:

Bazo →                      Produkto S     reskribas              S{-ido}	Priskribo:
KAPRO        →                KAPRido. _______IDO= FILO de_______-o. Ĉevalido = Filo(ido) de ĉevalo.	Surbaze de substantivo eblas, per aldono de sufikso{-id-}, starigi novan substantivon kies senco estas FILO/POSTEULO DE______-O. Izraelidoj = Idoj de Izraelo-

 

         {Bo-}-prefikso:

Bazo     reskribas  Produkto(n)	Priskribo:
Substantivo          Bo+substantivo Patro  →   Bopatro = Patro de ies edzo(edzino).    Sogro.	Surbaze de prifamilia substantivo, per aldono de prefikso {Bo-}, estas eble konstrui novan substantivon kies senco indikas parencecon pro edziĝo.

EKZERCARO

1.   Surbaze de donitaj nomoj kaj afiksoj, konstruu vortojn kaj traduku ilin vialingven: vidu la ekzemplon pri ‘ABELO’*.

Abel-	-ar-	-o
Abel-	-ej-	-o
Abel-	-et-	-o
Abel-	-eg-	-o
Abel-	-id-	-o
Abel-	-in-	-o

BAZOJ	{-ar-}	{-et-}	{-ej-}	{-eg-}	{Ge-}	{-id-}	{-in}
KATO
HUNDO
BUFO
ABELO*	Abelaro Enxame	Abeleto Abelhinha	Abelejo Colmeia	Abelego Zangão grande	Geabeloj Abelhas= Abelha+zangão	Abelido Filhote de abelha	Abelino Abelha fêmea.
KAPRO
ELEFANTO
KOKO
AGLO
PAVO
ĈEVALO

2.   En Esperanto `lobo` estas `lupo`. Kompletigu per la ĝusta sufikso.

·         Lup___o = Loba.

·         Lup___o=Alcateia.

·         Lup___o= Loko kie lupoj loĝas = Covil.

3.   Surbaze de HUND-, traduku la vortojn

Hundaro___________, Hundino____________, Hundeto_____________, Hundego____________Hundejo____________, Hundido______________.

4.   Rilatigu la vortojn al siaj sinonimoj

a)    Ejo      (    ) Paro

b)    Malo    (    ) Femalo, insekso

c)    Ino      (    ) Membro de/ tiu kiu apartenas al______-o

d)    Ano     (    ) Kontraŭo

e)    Geo     (    ) Filo de____-o.

f)     Ido      (    ) Loko destinita al______-o.

g)    Aro      (    ) Kolekto de_____-o.

5.   Uzante la afiksojn {-ar}/{-ej-}/-in-}/{-et-}/{-id-}/{Ge-}/{-eg-}/

{Bo-}/{Mal}/{-ec-}/{-an-}, konstruu derivaĵojn surbaze de la donitaj radikoj:

Afiksoj:	Bazoj:             Derivaĵoj:	Traduko
{-ar-}	Vort-:	Dicionário
{Bo-}	Frat- :	Cunhadas
{-ec-}	Varm-:	Quentura
{-eg-}	Vir-:	Homenzarrão
{-ej-}	Lern-:	Escola
{-et-}	Pluv-:	Chuvisco
{Ge-}	Kolomb-:	Pombos(Kolombo+kolombino)
{-id-}	Kok-:	Frango
{-in-}	Bov-:	Vaca
{Mal-}	Fermi-:	Abrir

{-an-}

Eŭrop-:

Europeu

6.        PARIGU la idojn al siaj portugalaj signifoj:

1.          Ĉevalido.........................................a)Bezerro(     )

2.        Porkido........................................   b)Potro(     )

3.        Ŝafido...........................................  c)Cordeiro(     )

4.        Kaprido........................................   c)Bacurim(     )

5.        Bovido...........................................   d)Cabrito(     )

6.        Kokido............................................  f) Frango(     )

7.   Reĝido...........................................  g)Príncipe(     ).

7.Sintezu aŭ analizu Esperante.

·         Manĝejo =..............................................................

·         Laborejo =..............................................................

·         Aro da birdoj=........................................................

·         Geavoj =................................................................

·         Parizanoj =............................................................

·         Pomego = .............................................................

·         Malgranda domo=..................................................

·         Ino de kapro=.......................................................

·         Ido de vulpo=.......................................................

·         Malo de bona=......................................................

8.   KRUCVORTOJ

*Vertikala – 1. Kolekto da afiksoj.

*Horizontalaj

1. Familia nomo de aŭtoro de Esperanto – Lingvo Internacia.

2. Sinonimo de ido

3. Alfabeta signo.

4. Filo de onklo aŭ onklino.

5. Vorto per kiu oni rekonas geesperantistojn.

6. Profesio de Lazaro Ludoviko Zamenhof, iniciatinto de Esperanto.

7. Lernantoj + lernantinoj.

8. Frato de la patro aŭ patrino.

#	#	#	#	#	1	#	#	#	#	#	#
#	#	#	1.		A
#	#	#	#	2.	F				#	#	#
#	#	#	3.		I					#	#
#	#	#	#	4.	K				#	#	#
#	#	#	#	5	S
#	6.				A						#
7					R
#	#	#	#	8.	O					#	#