VORTOJ EL LA SERIO ĈI- (KORELATIVOJ)

Adelson Sobrinho

KATEGORIOJ	VORTOJ	SIGNIFOJ	DIFINOJ
Pronom-adjektivoj	ĈIA ĈIES ĈIU	Kvalito............ Posedo.......... Individuo	“de ĉiu speco”. “de ĉiu, de ĉiuj”. “esceptante neniun kaj sendistinge”. “senescepta dispartiga pronomo montranta ke la persono aŭ afero, pri kiu temas estas rigardata individue, aparte de la kolektivo al kiu ĝi apartenas”.
Pronomo	ĈIO	Objekto	“Kolektiva pronomo uzata nur pri  aĵoj”.
ADVERBOJ	ĈIAL ĈIAM ĈIE ĈIEL ĈIOM	Kaŭzo Tempo............ Loko............... Modo............. Kvanto...........	“Pro ĉia motivo, ĉia kaŭzo”. “En/dum/je la tuta tempo”. “En ĉiu loko”. “En ĉiu maniero, en ĉiu rilato, en ĉiu supozo”. “La tuta kvanto, “ĉio”.

Ĝenerala difino – Serio da 9(naŭ) korelativaj vortoj sendifinaj, kiuj enhavas du morfemojn: radiko = ĈI - + finaĵo.

 Ekz.: ĈIAM =  {ĈI-} +{- AM} = DUM  LA TUTA TEMPO.

Fundamenta ideo:

a)    Distribua   = Parto de tuto; ĈIU.

b)    Kolektiva = Tutaĵo de io.   ĈIUJ.

Ekzemploj:

·       - NE ĈIAJ VIRINOJ PLAĈAS AL MI.

                   -  KIAJ VIRINOJ PLAĈAS AL VI?

                   - INTELIGENTAJ.

·       Ne ĉian penson metu sur la langon.

·        

·       MI VOLAS ĈION.

·                           KION  VI VOLAS?

·                           SANON, MONON, FELIĈON, VIRINON...

·       Ne ĉio brilanta estas oro.

·       ESPERANTO ESTAS KIES?

·                                           ĈIES KAJ NENIES.

·       Klopodi pri ĉies favoro estas pleje malsaĝa laboro.

·       ĈIU LAŬ SIA GUSTO.

·      
Ĉiu medalo du flankojn posedas.

·       ĈIU POR SI, POR ĈIUJ DI’.

·       “ĈIUJ HOMOJ, ĈIUJ BESTOJ, ĈIUJ VEGETAĴOJ NASKIĜAS, KRESKAS KAJ MORTAS”.

·      
Du manoj faras ĉion, sed unu nenion.

·       Ne ĉio brilanta estas oro.

Tio estas ĉial konsilinda.

Infano estas tre sentema kaj ĉial ploras.

·       ĈU VI ĈIAM SILENTAS KIAM LA INSTRUISTO PAROLAS?

·       NE, NUR TIAM KIAM LI PAROLAS MALRAPIDE.

·       Ne ĉiam per aĝo mezuriĝas la saĝo.

·       Mi ĉiam estis al vi fidela, kaj tia mi restos por ĉiam.

·       DIO ESTAS ĈIE KAJ NENIE.

·       DIO ESTAS ĈIOPOVA KAJ ĈIEESTANTA.

KUN DIO NI IRAS ĈIEN, SEN DIO NENIEN.

·       Mi ĉiel prononcis tiun nomon, sed li min neniel komprenis.

·       Ili ĉiel helpis min.

·       Ĉiom da kafo lin forte ekscitas.

·       DONU AL LA LUPO IOM, LI POSTULOS ĈIOM.

ESPERANTO	PORTUGUÊS
ĈIA	De todo tipo; de toda espécie de...
ĈIAL	Por qualquer motivo; por todos os motivos. Por todas as razões.
ĈIAM	Todo tempo; todo momento; sempre.
ĈIE	Em todo lugar; em toda parte.
ĈIEL	De todas as maneiras; de todos os modos.
ĈIES	De todos, de cada um.
ĈIO	Tudo (todas as coisas).
ĈIOM	Tudo (na quantidade total).
ĈIU	Todo; cada.

BIBLIOGRAFIO

1.      BRAGA, Ismael Gomes. Grande Dicionário Esperanto-Português. 2.ed. com suplementode Sylla Chaves. Rio de Janeiro: KKE, 1898.

2.      KALOCSAY, K & WARINGHEIN, Gaston.  Plena ilustrita vortaro de Esperanto. Parizo: Sennacieca Asocio Tutmonda.

3.      LORENZ, Francisco Valdomiro, Esperanto sem Mestre. 8ª ed. Brasília: FEB, 1988.

4.      . SEPPIK, H. La Tuta Esperanto. Gramatiko por progresintoj. Gvidilo por kursestroj. Budapest: Literatura Mondo, 1938.